Tổng quan Viêm miệng do nấm

Đây là tình trạng nhiễm nấm ở  niêm mạc bao phủ  trong khoang miệng, bệnh gây ra do sự phát triển quá mức của nấm Candida.

Viêm miệng do nấm là tình trạng nhiễm nấm ở  niêm mạc bao phủ trong khoang miệng

Nấm Candida thường trú trên da và trong cơ thể như: miệng, họng, ruột và âm đạo mà không gây bệnh khi hệ miễn dịch hoạt đông bình thường, candida có mặt với một lượng nhỏ, không gây hại cho cơ thể. Khi môi trường trong khoang miệng, họng, thực quản… thay đổi khuyến khích nấm phát triển, chúng sẽ nhân lên, phát triển quá mức và gây bệnh.

Bệnh nấm miệng thường nhẹ và hiếm khi gây ra những vấn đề nghiêm trọng, tuy nhiên ở những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch, nấm có thể lan ra những vùng khác của cơ thể và có khả năng gây biến chứng.

Viêm thực quản do nấm Candida là một trong những viêm nhiễm hay gặp nhất ở các bệnh nhân HIV/ AIDS.

Dù bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có hệ miễn dịch yếu ớt,và xảy ra ở 2-5% trẻ khỏe mạnh bình thường. Bệnh cũng xảy ra người lớn với hệ miễn dịch suy giảm hoặc có những bệnh toàn thân.

Khi cơ thể khỏe mạnh, nấm miệng thường không nghiêm trọng nhưng khi hệ miễn dịch suy yếu, các triệu chứng có thể nặng nề và khó kiểm soát.

Bình thường, hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ hoạt động để đẩy lùi sự xâm nhập của các sinh vật gây hại (như virus, vi khuẩn và nấm) để đảm bảo sự cân bằng giữa lợi khuẩn và hại khuẩn thường xuyên cư trú trong cơ thể, Khi đó, các lợi khuẩn sẽ kìm hãm nấm Candida và giữ chúng ở một lượng nhỏ, không gây hại. nhưng khi hệ miễn dịch bị tổn thương hoặc sự cân bằng giữa các vi sinh vật bị phá vỡ, nấm Candida có thể nhân lên và gây bệnh.

Nấm candida albican là nguyên nhân chính gây nấm miệng

Bệnh thường gây ra do nấm Candida albicans nhưng đôi khi cũng do Candida glabrata hoặc Candida tropicalis gây ra.

Ở người lớn

nấm miệng thường biểu hiện bằng những mảng, đốm, dày, có màu trắng hoặc ngà trong miệng. niêm mạc miệng có thể sưng và đỏ nhẹ, có thể gây cảm giác khó chịu và nóng rát. Nếu những mảng nấm bị tróc ra, niêm mạc miêng hoặc lưỡi có thể bị chảy máu. Những đốm trắng trong miệng có thể gộp lại thành mảng rộng và có thể chuyển sang màu xám nhạt hoặc vàng nhạt. Đôi khi nhưng vùng bị nấm chỉ thấy đỏ và đau mà không thấy đốm trắng.

Nấm miệng thường biểu hiện bằng những mảng, đốm, dày, có màu trắng hoặc ngà trong miệng

Nấm miệng đôi khi được chia thành 3 nhóm theo hình dạng xuất hiện trong miệng:

– Giả mạc: là loại phổ biến nhất.

– Ban đỏ: khi những mảng trợt đỏ nhiều hơn trợt trắng.

– Quá phát: còn được gọi là sẩn dạng nấm candida do sự xuất hiện thành mảng trắng, dầy và rất khó cạo bỏ của mảng nấm, dạng này hiếm nhất, thường chỉ gặp ở các bệnh nhân HIV.

Trong giai đoạn sớm, nấm miệng có thể không gây ra bất cứ triệu chứng gì, nhưng khi viêm nhiễm nặng hơn, các triệu chứng có thể gặp là:

– Những mảng trắng hoặc vàng ở mặt trong má, lưỡi, amidan, lợi hoặc môi

– Có thể chảy máu nhẹ nếu mảng nấm bị xước

– Đau hoặc có cảm giác bỏng rát trong miệng

– Cảm giác như có bông trong miệng

– Khô và nứt khóe miệng

– Khó nuốt hoặc đau khi nuốt

– Mất vị giác

– Vị khó chịu trong miệng

– Những trường hợp nặng thường xảy ra ở bệnh nhân HIV/AIDS, tổn thương có thể lan xuống thực quản, bệnh nhân có thể thấy đau khi nuốt hoặc có cảm giác như thức ăn bị mắc trong họng.

Ở trẻ nhỏ và trẻ đang bú mẹ

Trẻ có thể gặp vấn đề khi bú hoặc bị khó chịu và dễ cáu gắt, trẻ có thể làm lây nhiễm nấm sang mẹ khi bú, mẹ bị nhiễm nấm có thể có dấu hiệu :

– Núm vú bị ngứa, nứt, nhạy cảm hoặc đỏ lên một cách bất thường

– Vùng da đậm màu quanh núm vú xuất hiện các mảng da bóng lên và bong tróc.

– Núm vú đau bất thường khi cho con bú

– Đau nhói sâu trong bầu vú.

Những trường hợp nặng thường xảy ra ở bệnh nhân HIV/AIDS, tổn thương có thể lan xuống thực quản, bệnh nhân có thể thấy đau khi nuốt hoặc có cảm giác như thức ăn bị mắc trong họng.

Viêm miệng do nấm có thể được phát hiện qua thăm khám lâm sàng với các mảng trắng đặc trưng trong miệng.

Bác sỹ có thể lấy mẫu làm xét nghiệm để khẳng định xem có nấm hay không bằng cách cạo một phần nhỏ mảng nấm để soi dưới kính hiển vi xem có nấm hay không.

Nếu nghi ngờ nấm thực quản, bác sĩ sẽ khám họng qua ống nội soi nhỏ có đèn và camera gắn vào đầu ống, sau đó bác sĩ sẽ dùng tăm bông lấy mẫu ở vùng nghi ngờ nhiễm nấm để đi làm xét nghiệm.

Cần lấy mẫu làm xét nghiệm để khẳng định xem có nấm hay không

Bệnh nấm miệng, họng hoặc thực quản thường được điều trị bằng các thuốc kháng nấm. Các trường hợp nhẹ và vừa được điều trị bằng thuốc rơ miệng và họng từ 7-14 ngày .Với các trường hợp nặng, thuốc được chỉ định là fluconazole đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch.

• Fluconazole (Diflucan): thuốc kháng nấm dạng uống

Fluconazole (Diflucan): thuốc kháng nấm dạng uống

• Clotrimazole (Mycelex Troche): đây cũng là một dạng thuốc viên.
• Nystatin (Nystop, Nyata: thuốc dùng để rơ niêm mạc miệng, lưỡi.
• Itraconazole (Sporanox): điều trị các trường hợp không đáp ứng với các thuốc kháng nấm thông thường.

Nếu điều trị bằng các thuốc kháng nấm không hiệu quả, bác sĩ có thể kê Iamphotericin B, tuy nhiên đây là lựa chọn cuối cùng do các tác dụng phụ của thuốc như: sốt, buồn nôn và nôn.

Các phương pháp hỗ trợ tại nhà

Cùng với việc dùng thuốc kháng nấm thì các biện pháp sau sẽ giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng:

– Súc miệng bằng nước muối sinh lý 0.9%/ nước pha với baking soda/ nước pha giấm táo/ hoặc nước chanh.

– Sử dụng bàn chải đánh răng mềm để tránh làm trầy xước vùng niêm mạc tổn thương.

– Thay bàn chải mới hàng ngày cho đến khi bệnh được điều trị dứt điểm

– Vệ sinh sạch sẽ hàm giả với những người có đeo hàm.

– Ăn sữa chua không đường để khôi phục lại hệ vi sinh khỏe mạnh trong miệng.

– Không dùng các loại nước súc miệng và nước xịt miệng.

Với các trẻ bú mẹ mà trẻ bị nấm miệng hoặc mẹ bị nấm núm vú thì việc điều trị cho cả 2 mẹ con là rất quan trọng để tránh vòng lây nhiễm mẹ – con. Trong trường hợp này cần phải điều trị như sau:

– Điều trị viêm miệng cho trẻ bằng thuốc kháng nấm, đồng thời bôi kem kháng nấm như Terbinafine(lamisil) hoặc Clotrimazole (Lotrimin) lên vú, và nhớ lau sạch kem trên vú trước khi cho con bú.

– Vệ sinh sạch sẽ cá vật trẻ thường cho vào miệng: ti giả, núm bình sữa, và cả máy hút sữa của mẹ.

– Giữ núm vú sạch và khô sau khi cho con bú, trong trường hợp mẹ dùng miếng lót thấm sữa, các bà mẹ cần tránh các miếng lot có lớp nhựa vì chúng sẽ tạo ra một lớp hơi ẩm, là môi trường thuạn lợi để nấm phát triển.

Bệnh nấm miệng, họng hoặc thực quản thường được điều trị bằng các thuốc kháng nấm. Các trường hợp nhẹ và vừa được điều trị bằng thuốc bôi miệng và họng từ 7-14 ngày, bao gồm các thuốc như clotrimazole, miconazole hoặc nystatin. Với các trường hợp nặng, thuốc được chỉ định là fluconazole đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch.