Tổng quan Sán máng phổi

Bệnh sán máng phổi (hay thường được gọi là sán máng, sốt ốc, sốt Katayama hay bệnh bilharzia) do một số loài sán thuộc giống Schistosoma gây ra. Căn bệnh sán máng phổi ở người thường xuất hiện ở những đối tượng tiếp xúc nhiều với nước như ngư dân, nông dân. Ngoài ra, tỉ lệ người mắc bệnh sán máng phổi được xác định ở trẻ em rất cao, đặc biệt là những em đến từ các vùng nước ngọt.

Sán máng phổi hay thường được gọi là sán máng, sốt ốc, sốt Katayama hay bệnh bilharzia

Bệnh sán máng phổi ở người chủ yếu hình thành từ 3 loài sán là S.mansoni, S.haematobium và S.japonicum. Các loài sán này có thể dễ dàng thâm nhập vào cơ thể thông qua làn da, cụ thể thì những con ấu trùng sán sẽ tiếp xúc với da và tìm cách chui vào bên trong cơ thể và phát triển, sinh sản rồi gây bệnh lây lan ra khắp cơ thể.

Sán máng phổi được xem là căn bệnh có thể không nguy hại trực tiếp đến tính mạng, thế nhưng những ảnh hưởng mà bệnh gây ra lại rất nghiêm trọng. Bệnh có thể được chữa trị khỏi nếu kịp thời phát hiện và có phương pháp điều trị hợp lý. Trong nhiều trường hợp bệnh nhân không được điều trị bệnh dẫn tới dạng mạn tính mà lây lan gây ảnh hưởng đến các hệ cơ quan khác, thậm chí gây nên chứng chậm phát triển ở trẻ em (cả về thể chất và trí tuệ). Nguyên nhân chủ yếu là do cơ thể người bệnh không xuất hiện bất kỳ triệu chứng bệnh nào bất thường cho tới khi bệnh đã trở nặng hoặc chủ quan với những triệu chứng bệnh xuất hiện thoáng qua.

Nguyên nhân chính gây ra bệnh sán máng hay tình trạng sán máng phổi chủ yếu đến từ việc thâm nhập vào cơ thể của những loài sán thuộc giống Schistosoma, đặc biệt phải nhắc tới 3 loại sán gây hại nhiều nhất là S.mansoni, S.haematobium và S.japonicum. Những loài sán này có thể dễ dàng thâm nhập vào cơ thể và gây bệnh thông qua việc chui qua lớp da. Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây bệnh sán máng phổi bạn cần phải hiểu chu trình sinh nở, phát triển và khả năng gây hại cho cơ thể của các loài sán này.

Chu kỳ phát triển của sán máng

• Nguồn nước ngọt chính là môi trường thuận lợi nhất giúp sán máng có thể sinh sôi và phát triển. Các nang trứng sán máng xuất hiện trong nước ngọt sẽ nở ra các con ấu trùng có thể bơi, chúng sẽ tìm đến một vật chủ (chủ yếu là các loại ốc nước ngọt) để làm tổ và tiếp tục sinh sản. Các ấu trùng được sinh ra bên trong vỏ ốc sẽ hình thành đuôi và chui ra khỏi vỏ ốc để đi tìm một vật chủ lớn hơn (con người).
• Khi các ấu trùng đuôi tiếp xúc với da người sẽ dễ dàng chui vào cơ thể thông qua lớp da mỏng, yếu ớt. Chúng sẽ thông qua các mạch máu để di chuyển tới phổi để phát triển và tiếp tục làm tổ. Trong khoảng 7 tuần các ấu trùng đuôi sẽ phát triển thành các con sán trưởng thành có thể tiếp tục sinh nở.
• Sau một khoảng thời gian sán máng ký sinh ở phổi sẽ sinh sản và tạo ra rất nhiều nang trứng, các nang trứng tiếp tục nở ra các ấu trùng và di chuyển đi khắp các hệ cơ quan khác trong cơ thể. Trong một vài trường hợp, bệnh nhân phát hiện ra bệnh quá muộn khiến cho nhiều sán máng di chuyển đến tận não bộ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng

Hầu hết những bệnh nhân khi bị ấu trùng sán máng tiếp xúc với da và chui vào cơ thể sẽ rất khó phát hiện ra bệnh ngay lập tức bởi những triệu chứng rất mơ hồ. Cảm giác ngứa ngáy vùng da khi bị sán máng xâm nhập chỉ xuất hiện thoáng qua nên rất khó để xác định đấy là một triệu chứng bệnh. Sau khi sán máng xâm nhập vào cơ thể và phát triển một thời gian thì các triệu chứng bệnh mới xuất hiện rõ ràng hơn.

Triệu chứng bệnh nhân nhiễm sán máng là ngứa, phát ban

Làn da người bệnh có thể xuất hiện ban đỏ và có cảm giác hơi ngứa khi sán xâm nhập vào cơ thể qua da. Sau khoảng 2 tuần sán máng phổi phát triển trong cơ thể con người thì các triệu chứng rõ ràng đầu tiên có thể xuất hiện. Tuy nhiên, các triệu chứng bệnh thường không quá rầm rộ vì vậy người bệnh cũng có thể bỏ qua và không tìm hiểu nguyên nhân bệnh. Ho, sốt, ớn lạnh, nổi hạch, đau bụng và tiêu chảy là những triệu chứng bệnh ban đầu của bệnh sán máng phổi. Một số triệu chứng bệnh khác cũng khá phổ biến như: Tiểu tiện buốt, tiểu rắt, đi ngoài phân có màu đen, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, tê chân, sưng gan và lá lách,… Tùy thuộc vào mức độ phát triển của bệnh cũng như tình trạng bệnh lý nền mà bệnh nhân đang có mà mỗi đối tượng bệnh sẽ có những triệu chứng bệnh khác nhau. Những trường hợp bệnh đã chuyển biến khá nặng thì người bệnh còn có thể xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, ho kéo dài và thậm chí có kèm máu, đại tiện có máu, ngất xỉu,…

Để có thể lựa chọn được phương pháp điều trị bệnh tốt nhất thì việc chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh cần được chú ý hơn cả. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần phải kịp thời phát hiện ra các dấu hiệu nhận biết bệnh sớm nhất có thể và tìm tới sự trợ giúp từ các y bác sĩ có chuyên môn.

Cũng giống như một số căn bệnh về ký sinh trùng khác, bệnh sán màng phổi cần được chẩn đoán thông qua 2 bước đó là: chẩn đoán xác định có bệnh và chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý có triệu chứng gần giống.

• Chẩn đoán xác định: Xác định nguy cơ mắc bệnh (có tiếp xúc với nguồn nước bị ô nhiễm, xuất hiện các triệu chứng bệnh như ho kéo dài,…), Xét nghiệm công thức máu (nhằm xác định lượng bạch cầu ái toan, tiểu cầu,…), chụp X-quang để tìm kiếm các nốt thâm nhiễm, kiểm tra huyết thanh (IgG ELISA test), tìm kiếm các nang trứng trong nước tiểu, phân, đờm hoặc dịch lấy từ phế nang phế quản.

Xét nghiệm máu chẩn đoán bệnh sán máng

• Chẩn đoán phân biệt: Các bác sĩ sẽ chỉ định làm các xét nghiệm khác nhằm phân biệt tình trạng bệnh sán máng phổi và bệnh viêm phế quản mạn tính, viêm phổi tăng bạch cầu, bệnh tăng áp lực tĩnh mạch cửa hoặc phổi.

Để chẩn đoán sán máng phổi, các bác sĩ tại BVĐK MEDLATEC sẽ sử dụng các  phương pháp như chụp cắt lớp 1218 dãy, xét nghiệm ELISA, xét nghiệm đờm,… để đem lại kết quả chính xác nhất.

Bệnh sán máng phổi có thể được chữa trị khỏi bởi thuốc. Một số loại thuốc được các bác sĩ chỉ định điều trị bệnh như sau:

– Loại thuốc điều trị sán máng phổi thường được chỉ định sử dụng nhiều nhất là thuốc Praziquantel. Đây là loại thuốc có khả năng điều trị khỏi bệnh sán máng phổi được coi là tốt nhất hiện nay, với tỷ lệ khỏi bệnh lên tới 85 – 90%. Liều dùng sẽ là 40mg/kg vào mỗi lần uống thuốc. Mặc dù loại thuốc này được cho là rất hiệu quả thế nhưng người bệnh vẫn có nguy cơ gặp phải một số tác dụng phụ như: buồn nôn, nôn mửa, da bị mẩn ngứa và tiêu chảy. Ngoài ra, thuốc cũng chống chỉ định với những người có hệ miễn dịch đã bị suy giảm, những trường hợp dị ứng với các thành phần của thuốc hoặc những phụ nữ đang mang thai.

Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để điều trị sán máng

– Một số loại thuốc điều trị sán máng phổi khác có thể được chỉ định sử dụng, tuy có hiệu quả không cao bằng thuốc Praziquantel. Thuốc Oxamniquin được chỉ định sử dụng cho bệnh nhân bị sán máng tại đường ruột, chủ yếu là accs loài sán máng châu Mỹ và châu Phi. Thuốc Metrifonat được chỉ định cho bệnh nhân bị sán máng bàng quang. 2 loại thuốc này ít phổ biến hơn nhưng lại mang kết quả cao hơn trong các trường hợp mắc sán máng ở ruột và bàng quang. Ngoài ra, người bệnh sẽ không được uống cùng lúc nhiều loại thuốc cùng lúc, hiệu quả chữa bệnh không những không cao mà còn có nguy cơ gặp phải nhiều tác dụng phụ nguy hiểm.

Song song với việc điều trị bệnh sán máng phổi bằng thuốc đặc trị thì các bác sĩ cũng chỉ định bệnh nhân cần chữa trị các bệnh lý có liên quan. Đặc biệt chú ý đến tình trạng phát bệnh sán máng phổi ở trẻ em bởi biến chứng mà bệnh gây ra rất nghiêm trọng. Kết hợp với đó và thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh có cả gia đình nhằm hạn chế nguy cơ mắc bệnh cũng như nguy cơ lây bệnh gián tiếp.